• صفحه اصلی
• اخبار و اطلاعیه
• تاریخچه
• سنگهای قیمتی
  • کانی های موجود در خراسان
  • گوهرها و خاستگاه زمین شناسی
  • تراش گوهرها
• اقدامات حمایتی و توسعه زیرساختها
• نمایشگاهها
• هنرمندان و پیشکسوتان
• مقالات
• شهر جهانی گوهرسنگها
  • دبیرخانه
  • روند جهانی شدن
  • تصویر سند
• EN

• کانی های موجود در خراسان

  

  

  از لحاظ زمین شناسی، استان‌های خراسان داراي پتانسيل قابل توجهي از نظر حضور سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی می باشند. مستندترین سابقه در این موضوع گزارش شرکت آب و خاک می‌باشد که حدود چهل سال قبل مسئولیت تهیه نقشه ­های زمین ­شناسی را در شرق ایران، به عهده داشته است. در این گزارش به کشف کرندوم به رنگ آبی (سافیر) اشاره شده است که اهمیت زیادی داشته و بیش از چهارده برابر طلا ارزش دارد و تاکید به ادامه بررسی و مطالعات اکتشافی شده است. در همین گزارش به وجود توپاز قابل تراش و دارای ارزش جواهری نیز اشاره شده است .       در سال­ های اخیر سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور و شرکت تحقیقات و کاربرد مواد معدنی ایران اقدام به اکتشاف سنگ­ های قیمتی و نیمه قیمتی در 20 استان کشور نموده­اند. این بررسی­ ها توانست پتانسیل و ذخایر هریک از استان ­ها را تا حدودی مشخص نماید ولی ادامه اکتشاف تفصیلی برای کشف سنگ­ های قیمتی نظیر الماس، سافیر، آکوامارین، دمانتوئید و توپاز در نواحی امیدبخش، مورد نیاز و تاکید است. در گزارش حاصل از همین پی جویی نیز به وجود ذخایری از سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی مانند کرندوم (یاقوت و سفایر)، بریل (آکومارین)، آگات (عقیق)کوارتز، ژاسپر، آراگونیت و...در استان‌های خراسان اشاره شده است. افزون بر آن اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق (مرکز مشهد) در راستای اهداف حاکمیتی خود، از مدتی پیش پی جویی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی را در دستور کار خود قرار داده است و کارشناسان این مرکز به طور موردی پی‌جویی‌هایی در نقاط امیدبخش انجام داده‌‌اند که گزارشات آن در کتابخانه مرکز مشهد قابل دسترسی است. شایان ذکر است که نمونه های گردآوری شده در پی جویی‌های مختلف در موزه و سامانه جامع علوم زمین نگهداری می شوند. جدول زیر بخشی از گوهرسنگ‌های پی جویی شده در این استان ها را معرفی می کند. ردیف انوع گوهرسنگ مكان 1 آگات و اونیکس کربناتی شانديز خادر 2 آگات آبی و سفید بايگ تربت حيدريه، موسویه 3 آگات و فلورين فردوس، گناباد 4 اوپال تربن جام 5 ژاسپر خواف، کودکان، تربت جام 6 دُر کوارتز جاده مشهد- سرخس 7 رز کوارتز زرقان جغتای 8 آمتيست بجستان، قلعه زری بیرجند 9 تورمالين و بريل و روتیل خواجه مراد مشهد 10 فيروزه نيشابور 11 گارنت خواف 12 آزوريت و مالاكيت قلعه زری بیرجند و مناطق مختلف در استان 13 کرندوم و یاقوت خواجه مراد مشهد، چشمه یاقوت کاشمر، شرق فریمان 14 كريزوكولا قوچان، سبزوار 15 آراگونیت فریمان          با توجه به انتخاب مشهد به عنوان "شهر جهانی سنگ‌های قیمتی" اميد مي رود با تعیین برنامه‌های اکتشافی مناسب توسط دولت و بخش خصوصی در آينده­اي نزديک این استان‌ها به يکي از منابع تأمين کننده سنگ‌هاي قيمتي و زينتي در کشور تبديل گردند. آگات بریل فیروزه تورمالین آزوریت آمتیست باریت کوارتز کوارتز فلورین گارنت مالاکیت هیدرومنیزیت عقیق رنگ شده اکنون به اختصار به گوهرهای موجود در خراسان رضوی اشاره می شود: فیروزه: فیروزه یا تورکواز، فسفات آبدار مس و آلومینیوم CuAl6(PO4)4(OH)8-5H2Oبا سیستم تری کلینیک می‌باشد و به ندرت به صورت بلورین یافت می‌شود. فیروزه دارای رخ کامل تا خوب، سختی 5 تا 6 و وزن مخصوص 2.6 تا 2.8 می‌باشد. جلای فیروزه واکسی و شکست آن صدفی کوچک و ناهموار است. بهترین رنگ این ماده معدنی آبی روشن (آسمانی) است، البته به رنگ خاکستری – سبز آبی و سبز نیز مشاهده می‌شود. از نظر انواع به شجری، عجمی، طوفال و خاکی تقسیم می‌شود. فیروزه یک کانی ثانویه است که به شکل رگه‌ای کوچک در سنگ‌های کما بیش تجزیه شده ولکانیک دیده می‌شود. هر چند ژنز فیروزه در پرده‌ای از ابهام به سر می‌برد اما به نظر می‌رسد تشکیل این کانی حاصل تاثیر محلول‌های غنی از Cu بر سنگ‌های غنی از Al و P در مناطق خشک است. حضور مواد رادیواکتیو نیز در محیط تشکیل فیروزه بر تشکیل این کانی موثر بوده و یکی از شرایط ژنتیکی آن است.       فیروزه در تراکیت‌های پورفیری و ماسه سنگ‌های غنی از مواد آلی (فسفر) دیده می‌شود. بهترین نوع فیروزه از نظر کیفیت، رنگ و ارزش در نیشابور ایران یافت می‌شود که دارای مرغوب‌ترین نوع فیروزه در جهان می‌باشد. در ناحیه نینگان واقع در منطقه طبس و 127 کیلومتری جنوب غرب کاشمر نیز ذخائر فیروزه گزارش شده است. از دیگر نمونه‌های شناخته شده فیروزه در ایران می‌توان به منطقه کوه زر و کوه‌های زبرکوه سرهنگی اشاره کرد. آبادی کوچک باغو (کوه زر قدیم) در 95 کیلومتری جنوب دامغان در غرب ترود واقع شده است. بریل : کانی بریل یک سیکلو سیلیکات آلومینیوم دار برلیوم Be3Al2(SiO3)6 باسیستم هگزاگونال می‌باشد. بریل در مقابل فشار حساس بوده و به راحتی می‌شکند. شکست بریل صدفی و سختی آن 5/7 تا 8 است. این کانی شفاف تا نیمه شفاف و دارای جلای شیشه‌ای می‌باشد. رخ بریل از نوع قاعده‌ای و نمود آن به صورت دی هگزاگونال دو هرمی است. بریل خالص بی‌رنگ است اما بر اساس ناخالصی‌ها غالبا ته رنگ می‌گیرد و به هر کدام از آن‌ها نامی‌داده می‌شود. گوشنیت نوع بی رنگ، مورگانیت نوع صورتی، آکوامارین نوع سبزآبی فام و بریل طلایی نوع زرد آن است.خانواده بریل به سه صورت در طبیعت یافت می‌شود: 1- همراه با سنگ‌های آذرین، پگماتیتی و گرانیتی می‌باشد و تشکیل این بلورها در فازهای پنوماتولیتی و در دمای بالای 374 درجه سانتیگراد می‌باشد. 2- در سنگ‌های دگرگونی مثل خانواده شیست‌ها که تحت تاثیر فشار و حرارت زیاد تشکیل شده‌اند. 3- از محلول‌های گرمابی هیدروترمالی که درحرارت کمتر از 374 درجه سانتی گراد تشکیل می‌شود. نمونه‌هایی از آکوامارین در محدوده خواجه مراد مشهد مشاهده شده است. آگات : آگات یا عقیق مجموعه‌ای متنوع از کانی کلسدونی است که به صورت نواری و چند رنگی یافت می‌شود. این گوهر در الگوی رنگی متعدد و به حالت نواری دیده می‌شود به طوری که هیچ دو گونه آگات مثل یکدیگر نیستند. آگات در حالت عادی به صورت کدر زشت است که به صورت نودول‌های گرد شده یا برجسته وجود دارد و تنها زمانی که پولیش داده شود زیبا می‌گردد. ترکیب شیمیایی آن  SiO2=100% همراه با ناخالصی‌های Al, Fe, Mg, Ca, Ni, Cr است. نام‌های بسیار متعددی برای گونه‌های مختلف آگات ذکر شده است اما مهم‌ترین انواع آگات عبارتند از: آگات نوار آبی، آگات دندریتی، آگات چشمی، موس آگات، انیکس و آگات آتشین.در کل عقیق به رنگ‌های خاکی، زرد، سفید، سرخ، سبز و سیاه در طبیعت دیده می‌شود.تحقيقات زيادي بر روي چگونگي تشكيل شدن آگات صورت گرفته است اما توجيه ساختار ندول‌هاي آگات با روش‌هاي موجود و متداول كاني ‌شناسي آزمايشگاهي هنوز ميسر نشده و نظريات ارائه شده هنوز از نظر علمي اثبات نگرديده‌اند. اكثر نظرياتي كه در خصوص ژنز آگات ارائه شده با تشريح چگونگي تشكيل حفرات گاز در داخل گدازه‌ها آغاز شده و در ادامه، چگونگي نفوذ يك منبع سيليسي مانند محلول‌هاي سيليس‌دار را كه در محيط موجودند به داخل اين حفرات بيان مي‌نمايد. در استان خراسان می‌توان به آگات بایگ، فدیهه، رود معجن، باغ بخشی و موسویه اشاره نمود. تورمالین : تورمالین یک کانی سیلیکاته و از دسته سیکلوسیلیکات‌ها می‌باشد. این کانی در سیستم هگزاگونال متبلور می‌شود و فرمول شیمیایی آن (Na, Ca)(Li, Mg, Al)(Al, Fe, Mn)6(BO3)(Si6O18)(OH)4 است. اگر از عرض به یک بلور تورمالین بنگریم معمولا شکل مقطع آن را به صورت مثلثی با گوشه‌های تیز مشاهده می‌کنیم. سختی آن 7  تا 5/7 و چگالی بین 3 تا 5/3دارد. جلای آن شیشه‌ای یا صمغی و دارای شکستگی صدفی می‌باشد. اسیدها بر این کانی بی اثرند. رنگ تورمالین در اثر تغییر ترکیب شیمیایی آن، تغییر می‌نماید. حتی گاهی رنگ رویه‌ها در دو انتهای بلور اختلاف دارد.تورمالین در پگماتیت‌ها و سنگ‌های اطراف آن و در سنگ‌های آذرین و دگرگونی یافت می‌شود.نمونه‌هایی از تورمالین در محدوده خواجه مراد مشهد مشاهده شده است. روتیل : روتیل دارای سیستم تبلور تتراگونال و از خانواده اکسیدها است. دارای سختی 6 تا 5/6  و به رنگ سیاه و قهوه ای است. دارای جلای نیمه فلزی تا الماسی و وزن مخصوص آن 2/4 است. دارای شکستگی صدفی بوده و همراه کانی‌های کوارتز، تورمالین، باریت و هماتیت یافت می‌شود. ترکیب شیمیایی آن Ti=59.95% و   O=40.05%می‌باشد. ادخال‌های ریز و میکروسکوپی روتیل در بعضی از کانی‌ها مانند کوارتز، تورمالین، کرندوم و سایر جواهرات انعکاسی روشن را ایجاد می‌کند که به چشم گربه‌ای معروف است.کوارتز‌های دارای سوزن‌های روتیل به کوارتز نخی (درّ مودار) معروف می‌باشد.منشاء تشکیل این کانی می‌تواند ماگمائي یا پگماتيتي یا دگرگوني باشد.   ژاسپر : ژاسپر (اکسید سیلیس) کانی غیر شفاف تا نیمه شفاف است با فرمول شیمیایی SiO2=100% همراه با ناخالصی‌هایی از Al, Fe, Mg, Ca, Ni, Cr  است که به  دلیل وجود کلریت، هماتیت و غیره به رنگ‌های زرد، قرمز، قهوه‌ای، سبز و .. دیده می‌شود. دارای شکستگی صدفی بوده و جلای فلزی دارد. وزن مخصوص آن 5/2 تا 9/2 است. منشاء این کانی می‌تواند بعد از آتشفشانی، رسوبی یا دگرگونی باشد. مواد رسوبی که به چرت معروف هستند به صورت لایه‌های ضخیم رسوب نموده و ژاسپ تشکیل می‌شود. همچنین این کانی با سیمانی شدن خاکستر آتشفشانی نیز تشکیل می‌شود.ژاسپر در استان خراسان در محدوده‌های ده خطیب، در 55 کیلومتری جاده خواف قاین و بوته گز در جاده تربت جام به صالح آباد وجود دارد. گارنت : نام گارنت Garnet يا گرونا از واژه لاتين گراناتوس   Grenatos به معني شبيه به دانه گرفته شده است زيرا دانه‌هاي سرخ رنگ اين کاني شبيه دانه ميوه انار است.گارنت ( گرونا و يا نارسنگ)کانی است بي‌رنگ تا قرمز، قهوه‌اي، سبز مايل به خاکستري رنگ، وزن مخصوص 2/4- 5/3 گرم برسانتيمتر مکعب، سختي5/7- 5/6 در مقياس موس، جلاي چرب یا شيشه‌اي، شکستگي ناصاف (صدفي)، دارای سيستم تبلور کوبيک و فاقد رخ و شکستگي می‌باشد. فرمول عمومي گارنت A3B2[SiO4]3  است که در آن A معرفCaO, Mn2+, Mg2+ Fe2+  وB معرفCr, Al, Fe3+ مي‌باشند.گارنت‌ها بر اثر واکنش ماگمای بسيار اسيدي با سنگ‌هاي آهکي و دولوميتي در دماي نسبتا ًبالا به وجود مي‌آيند. در سنگ‌هاي آذرين و دگرگوني (شيست‌هاي متبلور) وگاهي در سنگ‌هاي رسوبي يافت مي‌شوند.در استان خراسان گارنت در نواحی خلج مشهد، امغان تربت جام و قطارگز در مسیر جاده خواف به قاسم آباد وجود دارد. اوپال : اوپال با فرمول شیمیایی SiO2.nH2O، گونه بی‌شکل و نرم‌ سیلیس آبدار است که میزان آب آن تا ۲۰ درصد هم می‌رسد. این سنگ ممکن است بی‌رنگ باشد ولی در رنگ‌های سفید، آبی شیری، خاکستری، سرخ، زرد، سبز، قهوه‌ای و سیاه یافت می‌شود. اوپال‌های سفید و سبز بیش از دیگر رنگ‌ها یافت می‌شوند و کمیاب‌ترین گونه، سرخ بر زمینه سیاه است. این کانی دارای شکستگی صدفی بوده و دارای جلای شیشه‌ای و سختی آن 6 تا 7 است.اوپال یک کانی‌وار ژله ‌مانند است که در دمایی نسبتاً پایین ته‌نشین می‌شود و می‌تواند در شکاف‌ها و درزهای بیشتر تخته‌سنگ‌ها شکل بگیرد. این کانی بیشتردر شکاف‌های لیمونیت، ماسه‌سنگ، ریولیت، مارن و بازالت شکل می‌گیرد.در خراسان، اوپال در روستای میان سرا از توابع تربت جام یافت می‌شود. کوارتز: کوارتز متداول ترین نوع کانی بر روی زمین است. این کانی تقریباً در همه محیط‌های زمین شناختی یافت می‌شود. تنوع کوارتز از نظر شکل و رنگ در مقایسه با سایر کانی‌ها بیشترین است و این مسئله به دلیل توزیع گسترده و فراوانی کوارتز در طبیعت است. برخی از انواع درشت  بلور‌های آن به عنوان سنگ‌های تزئینی و جواهرسنگ‌ها شناخته شده اند. آمیتیست نوعی جواهرسنگ بنفش رنگ است. سیترین نوعی جواهرسنگ زرد تا نارنجی است که در طبیعت به ندرت یافت می‌شود و غالبا ًبر اثر حرارت آمتیست ایجاد می‌شود.رنگ کوارتز شیری سفیدکدر، کوارتز رز صورتی تا قرمزکم رنگ و کوارتز دودی قهوه‌ای تا خاکستری است. انواع کریپتوکریستالین یا مخفی بلور (بلور‌هایی که حتی برای مشاهده با میکروسکوپ بسیار ریزند) به عنوان سنگ‌های نیمه‌قیمتی و در تزئیین به کار می‌روند. انواع مختلف کوارتز بیشتر براساس ویژگی تا رنگشان طبقه بندی می‌شوند . تنوع رنگ در کوارتز‌ها به اندازه تنوع طیف‌های موجود است اما کوارتز شفاف متداول‌ترین نوع کوارتز از نظر رده بندی رنگ است و پس از آن، کوارتز‌های شیری یا سفید قرار دارند. کوارتز ارغوانی (آمیتیست)، صورتی(کوارتزرز)، خاکستری یا قهوه‌ای تا سیاه (کوارتزدودی غیرمتداول هستند). جلای بلور‌های شیشه‌ای و جلای کریپتوکریستالین‌ها معمولا ًمومی‌ تا مات است اما می‌تواند شیشه‌ای هم باشد. این کانی دارای شکست صدفی، سختی7 و وزن مخصوص 65/2 می‌باشد. نمونه‌های بلوری کوارتز نیز متنوع است اما مشهورترین نوع آن منشور‌های هگزاگونال است که به یک هرم شش ضلعی ختم می‌شود. کوارتز دُر در استان خراسان در روستای دم روباه، جاده مشهد به سرخس، و رز کوارتز زرقان در شرق جغتای وجود دارد. همچنین رگه‌های مرغوبی از آمتیست در منطقه نیان شهرستان بجستان مطالعه شده است. فلورین : این کانی به رنگ‌های زرد، سبز، صورتی, آبی، بنفش، بی‌رنگ و گاهی سیاه بوده و در سیستم کوبیک متبلور می‌شود. کانی نیمه شفاف و دارای جلای شیشه‌ای است. وزن مخصوص این کانی 18/3 و سختی آن 4 می‌باشد. معمولاً فضای خالی بین سایر کانی‌ها را پر می‌کند و در طبیعت بیشتر به صورت رگه‌ای مشاهده شده و همراه با کانی‌هایی مانند کلسیت،کوارتز، باریت، سلستین و سولفید‌های گوناگون دیده می‌شود. فلورین یا فلوریت در صورت خالص بودن 7/48 % فلوئور و 3/51 % کلسیم دارد. این کانی به فرمول شیمیایی  CaF2مهمترین کانی فلوئور در طبیعت می‌باشد که می‌توان فلوئور را از آن بدست آورد.فلورين در محدوده وسيعي از شرايط زمين شناسي تشکيل و مشاهده مي‌شود . همچنين به صورت رگه‌هاي کوارتز فلوئورين‌دار در سنگ‌هاي آذرين، رسوبي و دگرگونی، جانشيني در اسکارن‌ها، در مرکز بخش حاشيه‌اي کربناتيت‌ها، در باطله‌هاي کانسنگ‌هاي فلزات پايه و سنگ معدن باريت، جانشيني در سنگ‌هاي آهکي، رگه‌هاي پگماتيتي و تنوره‌هاي برشي ديده مي شود. بدين ترتيب به صورت فرعي، کاني‌هاي اصلي خانواده گرانيت و سنگ‌هاي نزديک اين خانواده را همراهي مي‌کند و به صورت کامل در گرهک‌ها و آهک‌هاي داخل غارها يافت مي‌شود.در استان خراسان معادن فلوئورین گناباد و طبس قابل ذکر هستند. کرندوم : یاقوت سرخ یا به اختصار یاقوت، نوع سرخ‌رنگ کرندوم است که بعد از الماس، سخت‌ترین کانی‌ محسوب می‌شود. کرندوم از کانی‌های سنگ‌های آذرین است و نوعی آلومین (اکسیدآلومینیوم) محسوب می‌شود که ممکن است حاوی مقدار کمی‌ ناخالصی از عناصری همچون تیتانیوم، مس، منگنز، کروم وآهن باشد. وجود این ناخالصی‌ها سبب ایجاد رنگ‌های مختلف مانندآبی، زرد، بنفش، صورتی، نارنجی وسرخ در یاقوت می‌شود. کرندوم‌هایی که رنگی به‌جزسرخ و صورتی داشته باشند یاقوت کبود نامیده می‌شوند و کرندوم‌های سرخ‌رنگ و صورتی با نام یاقوت سرخ شناخته می‌شوند. جلای آن شیشه‌ای تا الماسی است.  شفاف یا نیمه شفاف بوده و سیستم بلوری تریگونال دارد. وزن مخصوص آن تقریبا 95/3 تا 1/4 (بالاتر از متوسط در کانی‌های نیمه شفاف) و سختی آن 9 است.کرندوم سومین کانی طبیعی شناخته شده از نظرسختی(پس از الماس و مویزانیت) می‌باشد. سختی این کانی به دلیل پیوندهای کوتاه و قوی اکسیژن و آلومینیم است. این پیوندها اتم‌های اکسیژن و آلومینیم را به یکدیگر نزدیک می‌کند که این امر سبب سختی کرندوم می‌شود.معمولاً کرندوم در سنگ‌های مافیک با مقدار آلومین بالا و سیلیس کم، مانند پریدوتیت و آنورتوزیت، همچنین در سنگ های حدواسط تا اسیدی آلکالن مانند سینیت و پگماتیت‌های سینیتی پدیدار ‌می‌گردد. افزون بر آن در سنگ‌های آهکی که در اثر محلول هیدروترمال در مجاورت توده‌های آذرین نفوذی با سیلیس کم مانند سینیت تجزیه ‌می‌شوند، تشکیل ‌می‌شود. کرندوم در شیست‌های کرندوم‌دار مناطق آرژیلی و به صورت فرعی در سنگ‌های آذرین غنی از آهن و منیزیم یافت ‌می‌شود. انواع سنگ‌های قیمتی کرندوم مانند یاقوت سرخ و کبود در سنگ‌های مذاب اسیدی مانند گرانیت یا گرانولیت وجود دارند و بیشتر اوقات در رسوبات رودخانه ای همراه با طلا استخراج ‌می‌شوند.کانی‌های همراه آن شامل کلسیت، زئوسیت، فلدسپار، میکا و گارنت می‌باشند.در استان خراسان کرندوم در نواحی کته شمشیر در جنوب شرق فریمان و خواجه مراد در حوالی مشهد یافت می‌شود. آراگونیت : آراگونیت (Aragonite) با فرمول شیمیایی CaCO3، کانی کربناتی و یکی از دو گونه معمول بلورهای کربنات کلسیم که به صورت طبیعی تشکیل می‌شود. (گونه دیگر کانی کلسیت است.) این کانی در اثر فرایندهای زیستی و فیزیکی در محیط‌های آبی تشکیل می‌شود. این کانی تقریباً خالص است و در ترکیب آن  56  درصد CaO و  44 درصد CO2 وجود دارد.  اما ممکن است مقداری یون استرانسیوم جانشین کلسیم شود. همچنین جانشینی سرب و باریم به جای کلسیم دیده شده‌است.آراگونیت در سیستم ارتورومبیک، متبلور ‌می‌شود. و به فرم‌های گوناگون دیده ‌می‌شوند. علاوه بر فرم‌های بلوری، در حالت متراکم اغلب به صورت ساقه‌ای تا رشته‌ای است. گاهی به صورت استالاکتیتی(شاخه مانند) و اسفرولیتی (کروی شکل) نیز تشکیل ‌می شود. شفاف یا نیمه‌شفاف با سطح شکست صدفی است. جلای آن شیشه ای و یا چرب و در حالت رشته ای تا اندازه‌ای ابریشمی ‌می‌باشد. آراگونیت به رنگ‌های سفید، بی رنگ، زردکمرنگ، سبز، صورتی و قهوه‌ای است. سختی این کانی 5/3 تا 4 و وزن مخصوص آن 95/2 است.آراگونیت یک کانی دمای پایین است که تحت شرایط فیزیکی و شیمیایی خاص در رسوبات بوجود ‌می آید. اما ناپایدار است و به کلسیت تبدیل می‌شود. بلورهای آن نسبت به کلسیت کمتر یافت می‌شود. در حفره‌ها و شکاف‌های سنگ‌های آذرین آندزیتی و بازالتی و اولترابازیک‌ها، در درزه و شکاف‌های موجود در سنگ‌های دگرگونی و در سنگ‌های دگرسان شده به صورت کانی ثانوی فراوان وجود دارد. در محل چشمه‌های آبگرم نیز تشکیل می‌شود. در دگرگونی فشار بالا و دمای کم کلسیت به آراگونیت تبدیل می‌شود. صدف اغلب نرمتنان نیز از جنس آراگونیت است.آراگونیت شاهان گرماب در شمال شرق فریمان در استان خراسان قرار دارد.)